Gluten hassasiyeti, son yıllarda sıkça duyduğumuz bir terim haline geldi. Çölyak hastalığından farklı olarak non-celiac gluten hassasiyeti olarak adlandırılan gluten hassasiyeti, gluten içeren yiyeceklere karşı vücudun verdiği tepkiye dayanıyor. Gluten, buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıllarda bulunan bir protein türüdür. Gluten hassasiyeti belirtileri, sindirim sistemi sorunları, deri problemleri, yorgunluk ve depresyon gibi farklı alanlarda kendini gösterebilir. Bu yazıda gluten hassasiyeti ile ilgili tüm detayları öğrenecek, hangi yiyecekleri yiyebileceğinizi ve hangilerini kaçınmanız gerektiğini öğreneceksiniz.
Gluten Nedir?
Gluten, buğday, arpa, çavdar ve bazı tahıllarda bulunan bir protein türüdür. Yiyecek endüstrisi için önemlidir, çünkü ürünlere esnekliği ve kabarma özelliğini verir. Bu nedenle, gluten, ekmek, makarna, çörekler ve diğer unlu mamullerde yaygın olarak kullanılır. Bunun yanı sıra, birçok hazır gıda ürününde ve sosların yapımında da kullanılır. Bazı sürülmüş gıdalarda da gluten bulunabilir, bu nedenle, yemeklerin ve atıştırmalıkların etiketlerini okumak önemlidir.
Gluten Hassasiyeti Nedir?
Gluten hassasiyeti, gluten isimli proteinlerin yenmesiyle oluşan reaksiyonları ifade eder. Vücudun bağırsaklarında gluten ile antikor üretmesi, bazı kişilerde otoimmün bir yanıt oluşturabilir. Bu yanıt bağırsak zarında hasara neden olabilir ve bağırsak duvarının görevini yerine getirmesini engelleyebilir. Bunun sonucunda besinlerin emilimi etkilenir ve birçok belirti ortaya çıkar. Gluten hassasiyetinin sebepleri tam olarak bilinmese de genetik yatkınlığın etkili olduğu düşünülmektedir. Belirtiler arasında karın ağrısı, ishal, gaz, şişkinlik, deri problemleri, yorgunluk, depresyon gibi birçok etki yer alır. Bu nedenle gluten hassasiyetli kişilerin gluten içeren yiyecekleri tüketmeleri uygun değildir.
Celiac Hastalığı
Celiac hastalığı, gluten proteinine karşı aşırı duyarlılık sonucu oluşan bir otoimmün hastalıktır. Bu hastalıkta, vücudun glüteni sindirebilecek olan ince bağırsaklarında hasar oluşur. Glüten proteini, bağırsaklardaki hücrelerin zarar görmesine sebep olur. Böylece, besinlerin sindirimi ve besin öğelerinin emilimi bozulur.
Celiac hastalığı, kalıtsal olarak aktarılabileceği gibi, strese, enfeksiyona, hamilelik veya doğumda yaşanan zorluklara bağlı olarak da oluşabilir. Bu hastalığın belirtileri, karın ağrısı, şişkinlik, ishal, kabızlık, kilo kaybı, yorgunluk, kansızlık, döküntüler, baş ağrısı ve kas krampları gibi sindirim sistemi ve diğer bedensel sorunları içerir.
Celiac hastalığının tek tedavisi, ömür boyu sürecek şekilde glütensiz bir diyet uygulamaktır. Bu hastaların glüten içeren tüm yiyecekleri, ekmek, makarna, bisküvi, tortilla, kek ve pasta gibi gıdaları, kremalı soslar ve diğer gıda katkı maddelerini tamamen beslenmelerinden çıkarmaları gerekmektedir.
Non-Celiac Gluten Hassasiyeti
Gluten hassasiyeti olanların çoğu Non-Celiac Gluten Hassasiyeti (NCGS) olarak da bilinen gluten intoleransıdır. Bu durumun sebepleri tam olarak bilinmese de, bağışıklık sistemi, sindirim enzimleri, stres ve genetik faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanabileceği düşünülmektedir. NCGS’in belirtileri, sindirim sistemi sorunları, deri problemleri ve yorgunluk gibi diğer gluten hassasiyeti belirtilerine benzerdir. Ancak NCGS’de, bağırsaklarda hasar görülmez ve Celiac hastalığı gibi uzun vadeli bir etkisi yoktur. Tedavisi, gluten içermeyen bir diyet uygulamakla mümkündür.
Gluten Hassasiyeti Belirtileri
Gluten hassasiyetinin belirtileri genellikle sindirim sistemi, deri ve sinir sistemini etkileyen semptomlar olarak ortaya çıkar. Bu semptomlar, gluten içeren yiyecek tüketildikten kısa bir süre sonra ortaya çıkabilir. Sindirim sistemi sorunları, gluten hassasiyetinin en yaygın belirtilerinden biridir. Bu sorunlar arasında şişkinlik, gaz, karın ağrısı, ishal ve kabızlık yer alabilir. Gluten hassasiyeti ayrıca deride kaşıntı, ciltte kızarıklık ve döküntülerin oluşmasına da neden olabilir. Yorgunluk ve depresyon da yaygın semptomlar arasındadır. Eğer bu semptomlardan herhangi birini yaşıyorsanız, bir doktora başvurarak gluten hassasiyeti testi yaptırmayı düşünebilirsiniz.
Sindirim Sistemi Sorunları
Gluten hassasiyeti olan kişiler, bu proteinin sindirim sistemlerinde birçok soruna yol açtığını fark edebilirler. İshal, kabızlık, gaz, mide krampları, şişkinlik ve reflü gibi sindirim sistemi problemleri, gluten hassasiyetinin en yaygın belirtilerindendir. Bu belirtiler, gluten tüketildiğinde ortaya çıkabilir ve tükettiğiniz miktarına bağlı olarak şiddeti değişebilir. Gluten hassasiyeti olan kişilerin bu belirtileri yaşamamak için, gluten içeren ürünlerden uzak durmaları ve glütensiz alternatifler tercih etmeleri önerilir.
Deri Problemleri
Gluten hassasiyeti olan kişilerde, cilt problemleri de sıkça görülmektedir. Bu problemler arasında sivilce, egzama, kaşıntı, kızarıklık ve kuruluk bulunmaktadır. Bu semptomlardan biri ya da tümü, gluten alımı sonrası ortaya çıkabilir. Glutenin vücutta neden olduğu inflamasyon, cilt problemlerine yol açarak kişinin kendini kötü hissetmesine sebep olabilir.
Bu nedenle, gluten hassasiyeti olan kişiler cildine dikkat etmelidir. Dermatologlar tarafından tavsiye edilen bir cilt bakım rutini takip ederek, semptomların hafifletilmesi mümkündür. Ayrıca, glutensiz ürünler tüketerek semptomların yoğunluğunun azaltılması mümkündür.
Yorgunluk ve Depresyon
Gluten hassasiyeti olan kişiler, gluten içeren yiyecekler tükettiklerinde yorgunluk ve depresyon gibi belirtiler yaşayabilirler. Gluten alımı, bazı kişilerde depresyon ve yorgunluk gibi zihinsel sağlık sorunlarına neden olabilir. Bunun nedeni, glutenin bağırsaklardaki inflamasyonu artırabilmesi ve bu da beyne doğrudan zarar verebilmesidir.
Gluten hassasiyeti olan kişilerin diyetlerinde gluten içermeyen gıdaları tüketmeleri önerilir. Örneğin; tam buğday, arpa, çavdar gibi tahıllar yerine, glütensiz alternatifleri tercih etmeleri gerekmektedir. Böylece, yorgunluk ve depresyon gibi belirtiler azaltılabilmektedir.
Ne Yemeli, Ne Yememeli?
Gluten hassasiyeti olanlar için, gluten içermeyen yiyecekleri tercih etmek en doğrusudur. Tahıl, buğday, arpa, çavdar, yulaf, bulgur gibi yiyecekler gluten içerir ve bu yiyeceklere dikkat edilmesi gerekmektedir. Alternatif olarak, pirinç, mısır, kinoa, patates, tatlı patates, nohut, mercimek, fasulye, baklagiller gibi yiyecekler gluten içermediği için tüketilmesi gereklidir. Ayrıca dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta ise gluten içermeyen ürünlerin bile glutenli ürünlerle temas etmesi durumunda kontaminasyona neden olabilecekleridir. Bu nedenle, ürünlerin içeriği iyice okunmalı ve kontaminasyon riskine karşı dikkatli davranılmalıdır.
